Önceden emir koymak neden mantıklı?

Bugünkü yazımda kendi tecrübelerimden hareketle mantıklı olduğunu düşündüğüm bir mevzuyu tartışacağım. Beklediğiniz bir fiyat hareketi için buyruklarınızı evvelce ayarlamak mı daha mantıklı yoksa o an geldiğinde piyasaların ve genel trendin durumunu biraz gözlemledikten sonra hareket etmek mi? Ben birinci başlarda ikincisinin daha mantıklı olduğunu düşünsem de bilhassa spot alımlarım için buyrukları evvelce atmanın (zararı durdurma ve kâr alma noktaları da dahil olmak üzere) çok daha rasyonel olduğunu kavramaya başladım.

Trade atmaya ve yatırım yapmaya birinci başladığım vakitlerde sıklıkla yaptığım kusurlardan birisi fiyat beklediğim düzeylere geldiğinde almayı yahut satmayı ertelemekti. Bilhassa Bitcoin’deki 5 Ağustos tarihli 49,577 dolarlık iğnesi bu hususta aldığım en büyük derslerden birisi oldu. Olağan kurallar altında fiyat hareketlerini ve trendi inceleyerek Bitcoin 49,000 dolar, 40,000 dolar ve 35,000 dolar bölgelerine geldiğinde portföyümde bulundurmak istediğim altcoin’lerden kademeli alımlar yapmaya karar vermiştim. Altcoin’ler için de alım yapabileceğim düzeyleri çok daha öncesinde belirlemiştim.

Buraya kadar her şey yolunda gitmekteydi ve İran-İsrail savaşına dair haberlerden ötürü Bitcoin 70,000 dolar düzeylerinden yaklaşık yüzde 29,19’luk bir düşüş gerçekleştirmişti. 49,000 dolar düzeyini gördüğünde ise ben “Acaba daha düşer mi?”, “Biraz daha bekleyerek daha alttan alabilirim”, “Zaten piyasanın yükselmesi için şu anlık hiçbir neden yok” üzere soru ve telaffuzlarla alım yapmamıştım. Sonrasında ise markete “Düştü, düşecek” beklentisiyle uzun bir mühlet dahil olamayıp yaklaşık 4-5x’lik çıkarı kaçırmıştım. Altcoin’lerde belirlediğim kademeli alım emirlerimden birinci buyrukların birçok gelmişti lakin ben alım buyruklarını evvelce koymadığım için hiçbirini alamamıştım ve bu bana çok maliyetli ancak tesirli bir derse mal oldu. En azından para kaybetmediğim için kendimi yeniden de şanslı hissediyorum. Pekala sahiden de evvelden buyruk koyup beklemek mantıklı mı?

Piyasadaki belirsizliğin getirdiği zorluklar

Bunun mantıklı olmadığını düşünen bireylerin yorumlarına ve telaffuzlarına baktığımda çoklukla gerçek bir portföy idaresinin etkin olarak fiyat hareketini izlemekten geçtiğini ve ani fiyat hareketlerinde de duruma nazaran hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktalar. Yapılan yorumun hakikat olduğunu düşünmekle bir arada buyrukların evvelden koyulmasının etkin takibi engellemediğini düşünüyorum. Bilakis fiyat belirlenen düzeylere geldiğinde alım yapmanın çok daha güç olabileceğine (en azından piyasalarda yeni olan ve al-sat kası şimdi çok gelişmemiş şahıslar için) inanıyorum zira ilgili düzeyler geldiğinde, şayet alım istikametli konuşuyorsak, makus haberler de sunulmaya ve piyasadaki kaygı tavan yapmaya başlıyor. Herkesin korktuğu, belirsizliklerin tavan yaptığı ve piyasaya itimadın düştüğü bir ortamda şahısların elinin “Al” tuşuna gitmesi de bir o kadar zorlaşıyor. Rasyonel açıdan değerlendirildiğinde güvensizliğin ve belirsizliğin çok yüksek olduğu bir ortamda akılcı niyetler yerini duygusal kararlara bırakma eğiliminde olacaktır zira insanın vereceği birinci reaksiyonlar “Savaş”, “Don” yahut “Kaç” olacaktır. Bir örnekle somutlaştıracak olursak ormanda aslanla karşılaşabileceğini bilen bir kişinin hiçbir tedbir almadan hareket etmesiyle, yanına teçhizatlarını alıp aslanla müsabakası durumunda ne yapabileceğini evvelden planlaması ortasında büyük bir fark olacağını söyleyebiliriz.

Alım yapmanın mantığı ne olmalı?

Benzer doğrultuda akıllı bir yatırımcının fiyat hareketlerine dair plan ve stratejilerini çok daha evvelden yapması gerektiğini de söyleyebiliriz. Fiyat beklediğiniz düzeylere geldiğinde alım yapmanızın bir mantığı olmalı. Ayrıyeten alım yaptığınız düzeylerin kaybedilmesi durumunda (sonuçta işin özünde fiyat hareketinin geleceğini tahminlemeye çalışıyoruz) ne yapacağınızı da planlamalısınız. Örneğin benim üzere kademeli bir alım yapmayı düşünüyorsanız fiyatın daha da düşebileceğine dair fikirlerinize sıkı tutunarak planınızda değişiklik yapmamalısınız. Ancak öte yandan benim kıssamda planıma sadık kalmadığımı görebilirsiniz zira itiraf etmeliyim ki fiyat, belirlediğim düzeylere geldiğinde ortamdaki haberlerden ve negatif atmosferden çok fazla etkilenerek biraz daha beklemenin hakikat karar olduğunu düşünmüştüm. O anda “Don” reaksiyonu vererek fiyat belirlediğim düzeylere geldiği halde alım yapmadım ve sırf fiyat hareketlerini izledim. Halbuki akıllı bir yatırımcı olduğumu argüman ediyorsam “Kademeli” alım yapmam sonucunda şayet beklediğim öbür düzeyler de gelirse ortalamamın çok fazla düşeceğini düşünmeliydim ama o anda düşündüğüm tek şey fiyatın daha fazla düşüp düşmeyeceğiydi. Görebileceğiniz üzere psikoloji, risk ve his idaresini yanlışsız yapamadım. Bu yüzden de olağan kurallar altında kurallarıma ve seviyelerime bağlı kalsaydım kazanabileceğim parayı kazanamadım. Ve itiraf etmeliyim ki kazanabilecekken kazanamadığınız paralar da kaybettiğiniz paralar kadar psikolojinizi ve yatırımcı davranışlarınızı etkileyebiliyor.

Toparlayacak olursam bana nazaran fiyat hareketlerini temel ve teknik tahlil doğrultusunda evvelden tahminlemeye çalışıp belirlediğiniz düzeylerden kademeli alım yapmak en yanlışsız yol üzere görünmektedir. Şayet tecrübeli bir kişi değilseniz fiyat belirlediğiniz düzeylere geldiğinde psikoloji, risk ve his idaresi çok daha zorlaşacaktır. Oburlarının telaffuzlarına, gelen haberlere, belirsizlik, güvensizlik ve dehşet pompalamalarına karşı serinkanlı bir formda hareket etmek daha da güç hale gelmeye başlamaktadır.

Alım üzere satışta da kademenin değeri

Tıpkı alımlar üzere satışlarda da misal örüntülerin olduğunu ve hasebiyle kademeli bir formda satış amaçlarınızı de belirlemeniz gerektiğini düşünüyorum. Örneğin evvelki yazılarımdan birisinde “Lithium” isimli coin’den 15x yaptığımdan bahsetmiştim. Ama ilgili coin’i 15x yaptığında değil, 2x’teki kâr seviyelerime geri düştüğünde satabilmiştim. Nasıl ki fiyat düşmeye başladığında “Acaba daha düşer mi?” sorusu aklımda yankılanıyorsa, fiyat yükselmeye başladığında da “Acaba daha yükselir mi?” sorusu ön plana çıkmaya başlamıştı. Dehşet ve güvensizliğin yerini açgözlülük ve özgüven almaya başlamıştı. Marketi çok âlâ okuyabildiğimi ve en tabandan almanın özgüveniyle fiyatın daha da gidebileceğini düşünerek satış yapmamıştım. Fiyat en zirve noktasından düşmeye başladığında ise “Buradan döner” ve “Düzeltme yapıyor” diyerek beklemeye devam etmiştim. Bu olayla birlikte aslında marketin düşüş yapmaya başladığında almaya nasıl müsaade vermiyorsa, yükselmeye başladığında da satmaya müsaade vermediğini ve ruhsal açıdan bizi etkileyebildiğini deneyimledim. Bu olaydan sonra ise alım yaptığım tüm coin’lerde evvelce belirlediğim satış amaçlarımı (elbet bir yerde satmalıyım) kademeli bir biçimde eklemeye başladım.

Yazımı bitirmeden evvel bahsettiğim şeylerin benim tecrübelerime ve fikirlerime dayandığının tekrardan altını çizmek istiyorum. Şayet hakikaten de fiyat hedeflediğiniz noktalara geldiğinde duygusal davranmadan prensiplerinize ve tekniğinize bağlı kalabiliyorsanız hâlihazırdaki sisteminizi yürütmeye devam etmenizi öneririm. Lakin öte yandan psikolojinizi, hislerinizi ve riskinizi hakikat yönetebilmeniz için kimi ihtarlar da yapmak zorundayım. Öncelikle en zirveyi yahut en tabanı hiçbir vakit bilemeyeceğinizin farkında olmalısınız, önceliğiniz portföyünüz için yanlışsız olanı yapıp bakiyenizi büyütmek olmalı. İkinci olarak boğa piyasalarında yükselişlerin çok sert olduğunu hasebiyle da insanları kâr almadan içeride tuttuğunu unutmamanız gerekmekte. Kâr ala ala ilerlemezseniz malı satamadan düşüşe yakalanmanız çok muhtemel. Üçüncü olarak “Çok giden çok masraf, çok düşen çok düşer” mantalitesinin hakikat olduğunu düşünüyorum. Bundan ötürü da kademeli bir biçimde alım ve satım yapmak alımlar açısından maliyetlerinizi düşürmenizi; satışlar açısından kâr realize etmenizi sağlayacaktır. Son olarak şayet hakikaten “yatırımcı” olmayı hedefliyorsanız sonucunuzu değil, sürecinizi düzgünleştirmeye odaklanın. 5 Ağustos’taki 49,577 dolar iğnesinde stratejime bağlı kalmayıp hareket etmiş olabilirim. Bu noktada bunu kusur olarak görmektense tecrübe olarak değerlendirip sürecimi nasıl iyileştirebileceğime odaklanarak kendime ders çıkardım. Artık ise hem alım emirlerimi hem de satış emirlerimi kademeli bir formda çok daha öncesinde belirleyerek ilerliyorum.